Net voor kerst 2022 schreef minister Hugo de Jonge een kamerbrief waarin hij het voorgenomen beleid presenteerde over het stimuleren van circulair bouwen. Onderdeel daarvan is het aanscherpen van de milieuprestatie-eis voor nieuwe gebouwen (MPG). Is dat een goed idee?
Op het eerste gezicht is een strengere eis een prima idee. De ervaring leert immers dat de huidige MPG-grens van 0,8 voor woningen en 1,0 voor kantoren met twee vingers in de neus te halen is. Wil je de milieulast voor de bouw omlaag brengen, dan is het dus logisch om de grens strenger te maken. Ik betwijfel alleen of strengere regels leiden tot daadwerkelijk duurzamere gebouwen, wanneer er geen forse verbeteringen komen in het huidige MPG-stelsel. Ik benoem drie noodzakelijke verbeteringen.
1. De betrouwbaarheid van de te gebruiken waarden voor de milieulast moet omhoog
De milieubelasting per product wordt in Nederland bijgehouden in de Nationale Milieu Database (NMD). Milieudata worden in de vorm van EPD’s (Environmental Product Declaration) aangeleverd door leveranciers (cat. 1), branches (cat. 2) of LCA-experts (cat. 3). NMD hanteert zorgvuldige procedures voor de toelating van de data, maar desalniettemin wordt vanuit de praktijk soms betwijfeld of deze data wel allemaal kloppen. Bij de Belastingdienst schijnt ook niet iedereen zijn inkomen en vermogen eerlijk op te geven…
Daarnaast ontbreken voor veel producten categorie 1 data, omdat die nog niet door leveranciers zijn aangeleverd. Daardoor zijn deze producten niet goed te vergelijken met producten waarvoor deze data wel zijn aangeleverd. Op sommige vlakken is er ook nog inhoudelijke discussie; bijvoorbeeld recent over de vraag of een deel van de CO2-emissie van de staalproductie bij hoogovenslakken moet worden opgeteld, wat nadelig is voor betonmengsels op basis van hoogovenslakken. Extra inspanning moet dus worden geleverd voor het verhogen van de juistheid van de milieudata.
2. De betrouwbaarheid van MPG berekeningen moet omhoog
Voor MPG-berekeningen moet een correcte waarde worden gekozen voor bijvoorbeeld de milieubelasting. Ik merk daarbij dat de opstellers van MPG-berekeningen vaak geen constructeurs zijn. Zo worden soms onrealistisch lage waardes voor de MKI van betonmortel aangehouden (bijvoorbeeld mengsels met alleen CEMIIIb). Men is er blijkbaar niet mee bekend dat ten behoeve van een snel bouwproces vaak een fors percentage CEMI wordt toegevoegd in met name koudere seizoenen. Voor realistische waarden is het dus nodig dat de uitgangspunten worden gecontroleerd door de constructeur. Daarnaast moet de toetsing van de opgestelde MPG-berekeningen door bevoegd gezag steviger worden. Op die manier kunnen onrealistische uitkomsten eruit gefilterd worden.
3. De werkelijke milieulast van het gerealiseerde bouwwerk moet beter in lijn komen met de oorspronkelijk berekende milieulast
Uit de MPG-berekening volgt een milieulast van het ontwerp, zoals dit bij de omgevingsvergunning wordt ingediend. Daarna wijzigt het ontwerp nog geregeld. In de uitvoering kunnen er ook andere materialen of producten worden toegepast, vanwege levertijd, of omdat de gekozen bouwmethodiek impact heeft op de materialisering. Na oplevering zou dus in feite een toets moeten worden gedaan of de materialisering van het daadwerkelijke gebouw binnen bepaalde marges is gebleven van de bij het ontwerp aangehouden waarden.
Alleen met deze verbeteringen kan een strengere MPG-eis daadwerkelijk resulteren in duurzamere gebouwen; niet alleen op papier, maar ook in werkelijkheid.
Zolang er nog geen verbeterd MPG-stelsel is, moeten we niet stil zitten, maar ondertussen werken aan vermindering van de milieulast op korte termijn. Voor de betonwereld liggen er bijvoorbeeld nog grote mogelijkheden om de hoeveelheid portlandcement (met relatief hoge milieulast) in de mengsels te reduceren. Dit kan alleen door nauw overleg tussen constructeur, betontechnoloog en aannemer. Samen moeten we bepalen welke type mengsels voor de specifieke toepassing in aanmerking komen. Vervolgens moet nauwkeuriger worden ingeschat welke sterkte op welk moment in het bouwproces nodig is en wat de sterkteontwikkeling van de verschillende typen mengsels is. Daarbij start je met ervaringsgetallen, maar vervolgens is het nodig om de daadwerkelijke sterkteontwikkeling tijdens de uitvoering beter te monitoren. Het is goed om na te gaan of het mogelijk is voor de uitvoeringsplanning om het ontkisten iets uit te stellen, zodat minder portlandcement nodig is. Ook dient te worden nagegaan of warmte kan worden toegevoegd, of dat isolerende afdekking op uithardende vloeren kan worden toegepast, zodat temperaturen hoger blijven en verharding sneller kan optreden.
Mooi toch, om dat soort mogelijkheden samen te gaan verkennen?
Karel Terwel is projectleider en raadgevend ingenieur bij IMd Raadgevende Ingenieurs in Rotterdam en universitair docent Structural Design and Safety aan de Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen van de TU Delft. Daarnaast is Terwel voorzitter van de commissie Forensic Structural Engineering van de International Association for Bridge and Structural Engineering (IABSE), voorzitter van Beleidscollege Bouw van KIWA en lid van actieteam Circulair Ontwerpen van CB’23.
Samen met Maya Sule, Programmamanager Transitiepad Duurzame Kunstwerken bij Rijkswaterstaat, geeft Karel Terwel gedurende en jaar invulling aan de column in Cement.
Reacties
Math Pluis - Betonhuis 23 juni 2023 14:15
Het rekenen met 2 of meer getallen achter de komma suggereert een wiskundige nauwkeurigheid die er niet is. En dat zal het ook nooit worden. Alleen al dat we met een jaargemiddelde rekenen zorgt voor "spreiding". En dat jaargemiddelde gebruiken daarna nog 4 jaar. Bovendien hebben we ook geen onafhankelijke methode om de "werkelijke milieulast" te verifiëren en/of te valideren. Dit maakt het allemaal niet makkelijker, misschien wel onzinnig, om nog nauwkeuriger te gaan rekenen.
Pieter Lanser 22 juni 2023 22:39
Bij elke vorm van regelgeving stellen juristen de vragen: zijn de regels legitiem, doelmatig en proportioneel? Dat is iets anders dan zinnig of onzinnig. In eerste benadering kan de stelling worden verdedigd dat het MPG-stelsel legitiem is. De heer Terwel plaatst vraagtekens bij de doelmatigheid en doet voorstellen voor verbetering. De voorstellen zijn bepaald niet nieuw. Hier wordt al zeker 20 jaar aan gewerkt. In bepaalde kringen is de gedachte geworteld dat het nu tijd wordt voor een meer onderscheidende limietwaarde, waardoor de effecten van het beleid c.q. de bepalingsmethode zichtbaar gaan worden. Terecht merkt Terwel op dat het nadenken over de MPG een aantal verbeteropties blootgelegd heeft, waarvan de kwalitatieve bijdrage ook zonder robuuste bepalingsmethode 'common sense' is. Gewoon doen dus. De pijn van de MPG zit vooralsnog vooral in de proportionaliteit. Het verzamelen van gegevens en het uitvoeren van berekeningen kosten relatief veel tijd. Het MPG-stelsel leidt vervolgens niet tot grote aanpassingen van materiaalgebruik en ontwerp. Proportionaliteit en doelmatigheid zijn aan elkaar gekoppeld. Het een kan niet bestaan zonder het ander. Beide aspecten verdienen dus nog een stevige impuls. Zonder betrouwbare, kwantitatieve bepalingsmethode zal elk 'milieuvriendelijk' huis op lemen voeten staan.