Om direct de eerste vraag te beantwoorden: een grote vloeroverspanning in traditioneel gewapend beton heeft een dermate forse dikte nodig dat het eigen gewicht leidend – lijdend zou hier ook prima kunnen – is. Voorgespannen beton geeft de constructeur de mogelijkheid om actieve krachten in de constructie te introduceren die tegen(ge)wicht bieden aan de optredende vloerbelastingen, wat resulteert in een veel slankere vloeren. De voorgespannen betonspecialist laat de constructie dan ook 'slimmer werken' en niet moeilijker.
Gezien de hoge efficiëntie van voorgespannen beton bij grote (vloer)overspanningen, lijkt het een open deur om te veronderstellen dat de bouwwereld deze techniek massaal omarmt heeft. Toch? Nou, ik zou de introductie van voorgespannen beton in de jaren 50 het beste kunnen typeren met een kleine, zij het fictieve, anekdote. Alvast excuses voor de gebruikte culturele stereotypen, maar die werken zo goed om iets te verhelderen.

Drie constructeurs zitten in een kroeg: een Amerikaan, een Brit en een Australiër. De Amerikaan gaat, zoals altijd, recht op het doel af, verlegt de grenzen van wat mogelijk (of aanvaardbaar) is in de voorgespannen betonindustrie, en komt op de proppen met ‘ongebonden nagespannen beton’. De Brit, zittend aan het einde van de bar en genietend van een pint, kijkt behoedzaam toe hoe de activiteiten zich ontvouwen en gaat vervolgens comfortabel door met hetgeen hij altijd heeft gedaan. Hij laat de nieuwe constructietechniek links – of is het in Engeland rechts? – liggen. De Australiër, van oorsprong toch iemand die meer met de stroom meegaat, omhelst de nieuwe bouwtechniek, maar houdt ook een vleugje van het koloniale Britse conservatisme in stand, en gaat voor het gebonden systeem.

Zo werd het systeem vooral in de Verenigde Staten en Australië omarmd. Uiteraard zijn er meer factoren van invloed geweest bij de adoptie van voorgespannen beton, zoals de staaltekorten na de Tweede Wereldoorlog. Dit maakte voorgespannen beton een concurrerend alternatief voor grote (vloer)overspanningen. Een gezamenlijke inspanning van zowel de Australische als de Amerikaanse particuliere sector, maar ook van de academische wereld om ontwerpadviezen en normen te ontwikkelen, bevorderde het gebruik van voorgespannen beton in de beide landen verder. De ontwikkeling van computeranalyses vereenvoudigde het ontwerpproces en zorgde voor een exponentiële groei van de industrieën waar voorgespannen beton al werd toegepast. In dezelfde periode was de vraag in Australië naar kantoorgebouwen met open en aanpasbare plattegronden bijzonder groot. Hierbij moest de hoofddraagconstructie niet als belemmerend ervaren worden. De keuze viel daarom vaak op het nieuwe systeem: de voorgespannen vloer.
 

In de beginjaren van voorgespannen beton was de industrie grotendeels zelfregulerend en een ongecontroleerde groei ging helaas gepaard met gebrekkig vakmanschap en instortingen. In het Verenigd Koninkrijk werd zowel het gebruik van (extern geplaatste) voorgespannen betonconstructies in bruggen (1977), als het gebruik van voorgespannen beton in brugbogen (1992) verboden. Deze verboden beperkten uiteraard het gebruik van voorgespannen beton in het land voor vele jaren, maar het talrijk Brits onderzoek leverde ook nieuwe inzichten op voor de bouwwereld, hetgeen resulteerde in een verbetering van normen en richtlijnen.

Volgens schattingen bevat nu 75% van de gebouwen in Australië een mate van voorgespannen beton, in tegenstelling tot slechts 25% in het Verenigd Koninkrijk. Dit betekent dat de doorsnee Australische ingenieur zich veel prettiger voelt bij het ontwerpen in voorgespannen beton, wetende dat hij/zij de ontwerpervaring, de technische ondersteuning van collega's en de ondersteuning vanuit de industrie heeft. Deze factoren hebben ervoor gezorgd dat in de laatste decennia de Australische voorgespannen-betonindustrie marktleider is geworden. Alle voortekenen zijn aanwezig om aan te nemen dat ook in de toekomst de Australiërs een leidende rol zullen innemen bij het ontwerpen en bouwen van constructies met voorgespannen beton.

Het is niet voor niets dat nagenoeg iedere eerste vraag die aan Robert Jones, mijn Australische collega bij BuroHappold (en die tevens een bijdrage heeft geleverd aan deze column), werd gesteld bij zijn sollicitatiegesprekken in Europa, het doel had om te achterhalen of hij inderdaad die voorgespannen-betongoeroe is. De tweede opmerking bij zijn gesprekken was even duidelijk: “Leer het ons!”

Misschien tijd om dat biertje ook in Nederland te laten staan, en minder ’down-to-earth’, maar meer ‘down under’ te worden?