Ervaringen met BRL 5022 Input vanuit pilotprojecten voor herziening BRL 5022 voor de engineering van bouwwerken in de woning- en utiliteitsbouw door de coördinerend constructeur 1 Bij het borgen van constructieve veiligheid van een bouwwerk speelt de coördinerend constructeur een belangrijke rol 1 CEMENT 4 2022 ?63 Bij het borgen van constructieve veiligheid van een bouwwerk speelt de coördinerend construc- teur een belangrijke rol. Om deze rol zo in te richten dat een hoog kwaliteits- niveau van de geleverde engineering wordt geborgd, is de beoordelingsrichtlijn BRL 5022 opgesteld. Op basis van de BRL kunnen in- genieursbureaus een 'KOMO-dienstencerti- ficaat voor de engineering van bouwwerken in de woning- en utiliteitsbouw door de coördinerend constructeur' behalen. De verdere uitwerking van de BRL wordt afgestemd op alle andere relevante ontwikkelingen en systemen die van belang zijn voor de kwaliteitsboring van de enginee- ring. Dat zijn bijvoorbeeld: De coördinerend constructeur 'nieuw stijl' DNR-STB: het lopende wijzigingsproces Het Constructeursregister Het Kennisportaal Constructieve Veiligheid De Wet kwaliteitsborging Naast het voeren van dezelfde terminologie zijn nog lopende, maar zinvolle ontwikkelin- gen alvast in de BRL opgenomen. Een voor- beeld is de BRL-eis dat het overdrachtsdos- sier DO-TO (Definitief Ontwerp ? Technisch Ontwerp) ook de constructieve ontwerpbe- rekeningen moet bevatten. Koppeling BRL 5022 met ontwik- keling constructeur 'nieuwe stijl' Om de constructieve veiligheid in de bouw beter te borgen is door vijf samenwerkende partijen (kerncoalitie) het verbeterprogramma 'Veiligheid in de bouw' gestart. Dit naar aan- leiding van diverse incidenten en rapporten van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Een van de onderdelen van dat programma is de introductie van een coördinerend construc- teur 'nieuwe stijl', met veel meer verant- woordelijkheden dan we tot dusver gewend waren. Om BRL 5022 aan te laten sluiten bij deze plannen is er bij het opstellen nadrukke - lijk naar gekeken en rekening mee gehouden. H et ligt voor de hand om ervoor te zorgen dat de straks KOMO-gecertificeerde coördinerend constructeur niet deels maar volledig voldoet aan de eisen van deze coördinerend con - structeur 'nieuwe stijl'. Op dit moment liggen deze eisen nog niet g eheel in lijn en daarom wordt in overleg met VNconstructeurs iemand uit de werkgroep Constructieve Veiligheid, die ressorteert onder het verbeterprogramma 'Veiligheid in de Bouw', betrokken bij de her - ziening van de BRL. Pilots Nadat de BRL in 2021 bindend is verklaard, is begonnen met enkele pilots, onder bege- leiding van certificatie-instelling Kiwa. De pilots zijn ervoor om te ontdekken waar de BRL concreet, maar vooral waar deze onno- dig schuurt met de praktijk. Onderdeel wa- ren ook de voor certificering gebruikelijke audits. Drie ingenieursbureaus hebben zich voor een pilot aangemeld. Twee bureaus zijn al wat verder in dit traject op weg. Voor IR. EVERT SMIT Senior Certification Engineer Kiwa Nederland BV auteur BRL 5022, de beoordelingsrichtlijn over de coördinerend constructeur, kan een belangrijke rol gaan vervullen bij een betere borging van constructieve veiligheid. Deze BRL is op 27 april 2021 bindend verklaard. Aansluitend zijn twee pilotprojecten gestart: één bij een grote aannemer en één bij een middelgroot ingenieursbureau. De BRL, die aanvankelijk 'op de tekentafel' tot stand is gekomen, zal op grond van de in deze projecten opgedane ervaringen worden bijgewerkt voor een betere afstemming op de engineeringspraktijk. Een blik op de ervaringen tot nu toe en de aandachtspunten voor verdere uitwerking. 64? CEMENT 4 20 22 deze bureaus betekende dit dat zij een aan- tal aanpassingen in het kwaliteitssysteem moesten doorvoeren. Het volgen van de BRL betekent ook dat er meer moet worden vastgelegd, op een in de BRL voorgeschre- ven manier. Aan de andere kant is het voor- deel van pilots dat er actief kan worden meegedacht om de BRL in lijn te brengen met de praktijk. Op basis van de bevindingen geeft Kiwa aan hoe voorlopig met aanmer- kingen wordt omgegaan. Een werkgroep van het College van Deskundigen voor de engineering van bouwwerken doet vervol - gens verbetervoorstellen voor een nieuwe versie. Ervaringen certificatie-instelling De pilots hebben tijdens de audits tot bevin- dingen geleid bij Kiwa, waarvan er hieron- der enkele ter illustratie worden toegelicht. Overdrachtsdossier en ingangscontrole Tussen elke fase in het ontwerpproces moet volgens de BRL een compleet overdrachts- dossier worden beoordeeld en geaccepteerd vóórdat de uitwerking in de volgende fase mag beginnen. Concreet gaat het hierbij om een overdrachtsdossier tussen DO en TO en een tussen TO en UO. Dit dossier moeten voldoende infor- matie bevatten voor de uitwerking van de engineering van de opeenvolgende fase. In de praktijk wordt er ook zonder een geheel compleet overdrachtsdossier vaak toch al met de verdere uitwerking gestart. Dit kan diverse redenen hebben. Denk bij- voorbeeld aan een heel krappe planning of aan een tijdelijke situatie van overcapaciteit die ertoe zou leiden dat er mensen zonder werk zouden komen. Met het verbieden hiervan schiet de BRL zijn doel voorbij. Om BRL 5022 aan te laten sluiten bij de plannen voor een coördinerend constructeur 'nieuwe stijl', is er bij het opstellen nadrukkelijk rekening mee gehouden ARTIKELENSERIE 'BORGEN CONSTRUCTIEVE VEILIGHEID' Dit artikel is het derde in de artikelenserie 'Borgen constructieve veiligheid' die Cement in samenwerking met VNcon- structeurs in 2022 en 2023 publiceert. In de artikelenreeks wordt de manier belicht waarop procesverbeteringen moeten leiden tot meer constructieve veiligheid. De artikelen zijn online te raadplegen op www.cementonline.nl/ constructieve_veiligheid. BRL 5022 GEZIEN VANUIT DE OPDRACHTGEVER Jurgen Hielema van het Rijksvastgoedbedrijf is ten tijde van de voorpublicatie van de BRL 5022 betrokken geraakt bij de certificering van de coördinerend con- structeur en heeft nu zitting namens (rijks-)opdrachtgevers in het College van Deskundigen van KIWA. Hielema is gevraagd naar zijn bevindingen bij BRL. Hielema gaat er niet vanuit dat deze certificering de opdrachtgevers volledig gaat ont- zorgen. Constructieve veiligheid is een ketenverantwoordelijkheid, waarbij het besef, de betrokkenheid en het verantwoordelijkheidsgevoel van groot belang blijft, zeker bij de opdrachtgevers. Vaak zijn zij publiekrechtelijk eindverantwoordelijk voor de construc- tieve veiligheid. De BRL 5022 is een belangrijk instrument om de ontwikkeling van de rol van de coördinerend constructeur te ondersteunen. Het succes hangt er natuurlijk vanaf of er op termijn voldoende certificaathouders zullen zijn. Het Rijksvastgoedbedrijf zal dan zeker overwegen om bij de uitvraag bij tenders de BRL 5022, of aantoonbaar gelijk- waardig, voor te schrijven. Er zullen echter altijd uitzonderingen en redenen blijven om een andere wijze van procesmatige kwaliteitsborging uit te vragen. Hielema verwacht dat de kosten van de engineering door de certificering in beperkte mate zullen toenemen, waarbij de verhoging van de kwaliteit de belangrijkste drijfveer is. Uiteraard moet de kwaliteit van de engineering van niet-gecertificeerde bureaus ook op orde zijn. In de toekomst moet er ook ruimte zijn voor aanpassingen en aanscherpin- gen. De feedback uit de pilotprojecten en de reacties uit de markt leveren input voor verbeteringen. Tevens kan het draagvlak worden verhoogd door de aansluiting op de ontwikkeling van de coördinerend constructeur 'nieuwe stijl' vanuit het 'verbeterpro- gramma Veiligheid in de bouw', de Wet Kwaliteitsborging, het Constructeursregister en het Kennisportaal Constructieve Veiligheid. Dit leidt tot een breed geaccepteerde BRL, die de kwaliteit van de constructieve enginee- ring naar een hoger niveau gaat tillen en daarmee een positieve bijdrage levert aan het verbeteren van de constructieve veiligheid in Nederland. CEMENT 4 2022 ?65 De BRL dient natuurlijk wel te borgen dat dit dan op een dermate beheerste wijze ge- schiedt, dat er geen afbreuk wordt gedaan aan een hoge kwaliteit van de geleverde en- gineering. Onderscheid hierbij de volgende twee voorkomende situaties: 1 V oor een deel van de engineering is het overdrachtsdossier wel volledig. 2 V oor een deel van de engineering zijn alleen bepaalde parameters nog onzeker. Om dit op te lossen kan worden gedacht aan het introduceren van een 'projectfase-overgangsrapport', waarmee de constructief projectleider bewaakt en registreert welk deel van de engineering door kan gaan omdat het dossier voor dat deel wel compleet is én welke engineering op grond van een voorlopige aanname door kan gaan (bijv. een nog onbekende vloerbe- lasting: wordt het kantoor of archief ?). In het laatste geval moet de projectleider, naast de voorlopige aanname, ook de risico's van die aanname omschrijven (de controlemo- menten) en de projectleider zal het punt uiteindelijk met een toelichting moeten afsluiten. Wellicht is het ook zinvol om te eisen dat alle voorlopige aannames als zodanig worden gemarkeerd in de Project Enginee- ring Nota (meer hierover verderop in dit artikel). Dit doet niets af aan het feit dat de coördine- rend constructeur altijd een ingangscontrole moet uitvoeren op het gehele overdrachts- dossier of op de onderdelen die van toe- passing zijn voor de engineering die eerder wordt begonnen. Het genoemde 'projectfase- overgangsrapport' is de aangewezen plek om verslag te doen van die beoordeling / ingangscontrole. Project Engineering Nota? In de BRL staat dat alle voor de engineering belangrijke afspraken, demarcaties, eisen en uitgangs- punten en dergelijk eenduidig moeten 2 Het multifunctionele onderwijsgebouw (MFO II) van Erasmus Universiteit Rotterdam, pilotproject van BAM, bron: Paul de Ruiter Architects 2 66? CEMENT 4 20 22 worden vastgelegd in een projectbasisdocu- ment, de zogenoemde Project Engineering Nota. Hiervoor gelden meerdere aandachts- punten. Momenteel eist de BRL dat de op- drachtgever 'voor akkoord' tekent. Dit zal in veel gevallen (waar een opdrachtgever geen technisch inhoudelijke kennis heeft) niet lukken en ook niet zinvol zijn. Mogelijk wordt dat gewijzigd in de eis dat de op- drachtgever steeds op de hoogte moet wor- den gebracht van elke nieuwe revisie van dit document en/of hij deze taak kan delegeren. Ook is er gesteld dat de uitputtende lijst in deze paragraaf kan leiden tot een afvink- lijstje, waarbij de opsteller het lijstje afloopt zonder er zelf goed bij na te denken. Moge- lijk is het beter om te kiezen voor een op- somming van meer algemene kopjes (denk aan belastingen, vervormingen, normen en richtlijnen etc.), terwijl een uitputtende lijst als bijlage wordt opgenomen. Dateren en paraferen? De BRL eist dat alle documenten worden geparafeerd en geda- teerd. Dit is niet meer helemaal in lijn BRL 5022 GEZIEN VANUIT DE ADVISEUR Er worden op dit moment twee pilots uitgevoerd bij SWINN en BAM Advies & Engineering. Beide bureaus zijn naast ontwerpend constructeur ook veelvuldig werkzaam in de rol van coördinerend constructeur. Constructieve veiligheid is voor allebei heel belangrijk en naast betrokkenheid bij de BRL 5022, zijn beide partner van het Kennisportaal Constructieve Veiligheid (KPCV). Aan Hushang Ulfati van SWINN en Sander Vernooij van BAM Advies & Engineering is gevraagd naar hun bevindingen. Naast het verbeteren van de eigen kwaliteitsborging hopen Ulfati en Vernooij dat de BRL 5022 ook bij zal dragen aan het zorgvuldiger omgaan en verbeteren van de construc- tieve uitwerking in de UO-fase door de bouwbedrijven, onderaannemers en leveranciers met hun bijbehorende deelconstructeurs. Kortom een verbeterslag over de gehele linie. De verwachtingen en taken van de diverse participan- ten kunnen beter worden afgestemd en er valt niks tussen wal en schip. De BRL bevat handige handvatten en proce- dures hiervoor, waarmee de opdrachtgever verder wordt ontzorgd. De coördinerend constructeur is de eindverant- woordelijke voor de constructieve veiligheid. Door de deelname aan de pilots kan proactief invloed worden uitgeoefend op de inhoud van de BRL en ervoor worden gezorgd dat de regeling praktisch toepasbaar is en geen papieren tijger wordt. Er moet worden gewaakt voor over- tollige administratieve procedures zonder toegevoegde waarde. Een voorbeeld van het zoeken naar een juiste balans, is het aantoonbaar en naspeurbaar vastleggen van controles en de verwerking hiervan. Dit stelt terecht hoge eisen aan het documentbeheersysteem, maar je kunt ook gemakkelijk doorschieten in administratief geneuzel. Constructieve veiligheid vereist natuurlijk meer dan een BRL 5022 en kan alleen structureel worden verbeterd als alle partijen als opdrachtgevers, adviseurs, bouwbedrijven en leveranciers daar zorgvuldig mee omgaan; het blijft een ketenverantwoordelijkheid. Het beschrijven van de rol en verantwoordelijkheden van de andere partijen in het engi- neeringsproces zou een zeer zinvolle aanvulling zijn. De rol van de opdrachtgever, het bouwbedrijf, de engineerings- coördinator en de verschillende deelconstructeurs zijn daarbij de belangrijkste. Een interessante vraag is tevens of de coördinerend constructeur niet meer mandaat en bevoegdheden moet krijgen als de kwaliteit van aangele- verde stukken onvoldoende is. Sterker nog, is het niet raad- zaam om ook de deelconstructeurs te certificeren? De coördinerend constructeur bewaakt de constructieve kwaliteit en heeft de eindverantwoordelijkheid voor het bewaken van de constructieve samenhang en het borgen van de constructieve veiligheid. De BRL 5022 is een uitste- kend hulpmiddel om dit te realiseren. De BRL richt zich daarentegen hoofdzakelijk op de gebruiksfase en slechts beperkt op de bouwfase, terwijl de bouwfase een aanzienlijk aandeel kan hebben in de uiteindelijke kwaliteit van het bouwwerk in de gebruiksfase. Momenteel is de taak onder certificaat beperkt tot het beoordelen van bouwmethodieken, werkplannen en hulpconstructies die van invloed zijn op de constructieve veiligheid in de gebruiksfase. Zou de BRL niet meer moeten zeggen over de bouwfase en zijn tijdelijke hulpconstructies? De volgende stap is het delen van ervaringen en het ver- werken van verbeteringen in de BRL en daarna zorgvuldig promoten in de markt. De koppeling van BRL 5022 met de komende Wet kwaliteits- borging voor het bouwen is van groot belang CEMENT 4 2022 ?67 met de huidige digitale praktijk. Waar het om gaat is, dat het duidelijk is: 1 wie de g enoemde revisie van een document, wanneer heeft opgesteld; 2 wie het document heeft g etoetst en op welke datum het is geaccordeerd; 3 w anneer, welke projectleider, het document met de status definitief heeft vrijgegeven. Het is tegenwoordig mogelijk niet gepast om te eisen dat dit met gezette of digitaal ingeplakte parafen moet gebeuren. Ieder systeem dat borgt dat bovenstaande voor elk document gebeurt, kan worden geaccep- teerd. Een ander uiterste is het digitaal plaatsen van slechts initialen met datum. De vraag is of dit voldoende is. Het ligt ook voor de hand dat dit samenhangt met bevoegdhe- den. Zo mag een tekenaar de naam van de toetser en de toetsingsdatum opschrijven, maar uitsluitend in opdracht van die toetser zelf. Hetzelfde geldt voor een projectleider die een document voor definitief vrijgeeft. In het kader van lopende discussies zal de werkgroep ook moeten beslissen of de BRL ervan uitgaat dat er initialen, parafen of namen van personen op de tekeningen BRL 5022 GEZIEN VANUIT HET BOUWBEDRIJF René Sterken van BAM Bouw en Vastgoed was namens de bouwbedrijven betrokken bij de ontwikkeling van de BRL 5022. Ook Sterken is gevraagd naar zijn bevindingen bij de BRL. Mede door de diverse incidenten in het verleden, is de urgentie van constructieve veiligheid alleen maar vergroot. Bouwbedrijven kennen als geen ander de grote gevolgen van het falen van constructies tijdens de bouwfase of in de gebruiksfase. Elk zichzelf respecterend bouwbedrijf heeft constructieve veiligheid hoog in het vaandel en alle initia- tieven voor verbetering van de constructieve veiligheid worden dan ook omarmd. Dat is de reden van Sterkens deelname aan de ontwikkeling van deze BRL. In het begin was hij sceptisch omdat certificering heel gemakkelijk afglijdt naar een papieren procedure die niets toevoegt aan het verhogen van de constructieve veiligheid en leidt tot schijnveiligheid. Maar een aantal aspecten hebben Sterken van gedachten doen veranderen. Ten eerste de zorgvuldige vastlegging van de demarcatie van de diverse partijen. Ten tweede de borging in de BRL 5022 dat niets tussen wal en schip kan vallen; alles wat niet is toebedeeld aan andere partijen wordt uitgewerkt door de coördinerend construc- teur. De coördinerend constructeur zal dus actief zich moe- ten overtuigen van de inhoud van de werkpakketten van de deelconstructeurs. Ten derde niet alleen een procesmatige, maar ook een inhoudelijke controle bij audits. En ten vierde een zwaar sanctiebeleid, met de eerste keer een waarschu- wing en daarna intrekking van het certificaat. Dit zijn seri- euze maatregelen en acties om de kwaliteit te verbeteren, vandaar het vertrouwen op een goede afloop. De certifice- ring geeft de bouwbedrijven een betere garantie dat de constructieve veiligheid op hun projecten zorgvuldig is geborgd. Uiteraard ontslaat hen dat niet van hun eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van het regelen van een goede detailengineering door de leveranciers en onderaan- nemers. Sterker nog, als de coördinerend constructeur ver- antwoordelijk is voor de constructieve veiligheid, is het ook logisch dat het bouwbedrijf de coördinerend constructeur ook daadwerkelijk de (sanctie)middelen geeft om op te kunnen treden bij onderpresterende deelconstructeurs. Een discussie die wordt gevoerd is of de engineering hier- door niet veel duurder wordt. Voor wat betreft de directe kosten is het zeer wel aannemelijk dat deze enigszins stijgen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door intensievere con- trole en een uitgebreider werkpakket van de coördinerend constructeur. Echter deze verhoging van de directe kosten wordt teniet gedaan door de reductie van faalkosten door verbetering van de kwaliteit. De veiligheid krijgt men er dus gratis bij. We moeten niet vergeten dat ook bij engineering van constructies de wet van 5 geldt: ? 1 uitgeven aan constructieve engineering kan voorkomen dat ? 5 voor preventieve maatregelen door fouten moet worden uitgegeven en dat is beter besteed dan ? 25 voor correctieve maatregelen of uiteindelijk ? 125 bij disfunctioneren of bezwijken van de constructie. Volgens Sterken moet we dus ophouden met blindstaren op wat iets kost, maar meer oog hebben voor waarde, wat iets oplevert. Coördinerende constructeurs, maar ook deel- constructeurs, dienen te worden ingekocht op de volgorde kwaliteit, leverbetrouwbaarheid en tenslotte kosten. De certificering met de BRL 5022 past volledig in deze aanpak. Indien alle betrokken partijen bij de constructieve enginee- ring hun verantwoordelijkheid nemen en de coördinerend constructeur neemt de technische regie conform BRL 5022, dan wordt gegarandeerd de constructieve veiligheid verbe- terd en behoren incidenten tot het verleden. 68? CEMENT 4 20 22 en berekeningen staan, of dat alleen de be- drijfsnaam ook volstaat, onder voorwaarde dat er binnen het bedrijf sprake is van een duidelijke traceerbaarheid naar deze personen. Wet kwaliteitsborging De koppeling van BRL 5022 met de komende Wet kwaliteitsborging voor het bouwen is van groot belang. In dit geval wordt daar vanzelf in voorzien doordat toekomstige be- oordelingsinstrumenten die onder die wet vallen, logischerwijs gebruik gaan maken van certificatieschema's zoals de BRL 5022. Iets wat al meerdere malen per jaar onaf- hankelijk wordt gecontroleerd, behoeft im- mers een minder intensieve controle door een kwaliteitsborger. Het instrument dat de kwaliteitsborger gebruikt zal zeer waar- schijnlijk goed gebruik kunnen maken van een KOMO-regeling die onder accreditatie is gebracht. 'Onder accreditatie' betekent con- creet dat de certificerende instantie (i.c. Kiwa) zelf ook weer wordt gecontroleerd, en wel door de Raad van Accreditatie. Nieuwe versie BRL De werkgroep die de BRL gaat herzien zal rond de zomer van 2022 worden gefor- meerd. Bij deze herziening wordt rekening gehouden met de bevindingen uit de audits bij de pilots, met de commentaren vanuit de werkgroep Constructieve Veiligheid en met de bevindingen van opdrachtgevers, advies- bureaus en bouwbedrijven bij de pilots (zie diverse kaders). Dit is een cruciale stap die de BRL veel meerwaarde zal geven. Naar verwachting gaat de werkgroep na de zomer aan het werk en zal de aangepaste BRL 5022 nog vóór 2023 van toepassing zijn. BRL BESCHIKBAAR De BRL is beschikbaar op www.kiwa.nl. De BRL zal op grond van de in de pilotprojecten opgedane erva- ringen worden bijgewerkt voor een betere afstemming op de engineerings- praktijk BRL 5032 VOOR DE ENGINEERING IN DE INFRA Op dit moment is Kiwa in gesprek met een aantal grote aannemers over het eventueel opstellen van een soortgelijke BRL voor de engineering in de infra. Een aantal belangrijke verschillen tussen die sectoren moet daarbij in acht worden genomen. Zo is de fase- ring (SO-VO-DO-TO-UO) in de infrasector inhoudelijk anders dan in de woning- en utiliteitsbouw. Een definitief ontwerp (DO) bij de infra is bijvoorbeeld al voldoende ver uitgewerkt voor een prijsbe- paling. Dat in afwijking van de woning- en utiliteitsbouw, waarbij pas het technische ontwerp (TO) voldoende informatie voor de prijsbepaling geeft. Daarnaast is er bij de infra geen sprake van die enorme versnippering van de toeleverantie, die zo bekend is bij de woning- en utiliteitsbouw. Dit neemt niet weg dat een aantal kernpunten uit deze BRL zoals kwalificaties/competenties maar ook de interne controles, voor iedere vorm van engineering van bouwconstructies, zinvol kunnen zijn. Ook vanuit het programma 'Veiligheid' wordt de ontwikkeling van de BRL 5032 van harte ondersteund. CEMENT 4 2022 ?69 V vo d.d 10 A -en d.d.da 27 0025 0003 Voor he \256dce d engiwo - co\366rdi BR 27