32? CEMENT 4 2020 interview CEMENT 4 2020 ?33 Het besef groeit dat constructeurs meer verantwoordelijkheid moeten nemen. Niet alleen om de problemen tegen te gaan die het gevolg zijn van de vergaande versnippering in de bouw, maar ook om bij te dragen aan abstractere kwesties als het klimaat. "Dat is onze maatschappelijke plicht", aldus Rudi Roijakkers, directeur van ABT, in een vraaggesprek met Cement. door?ir. Jacques Linssen, Redactie Cement / Aeneas Media portretfoto's Frédéric Paulussen 34? CEMENT 4 2020 Constructeurs hebben een grote maatschappelijke ver- antwoordelijkheid, maar dat wordt volgens Roijakkers nog weleens onderschat. Zowel in de markt als in de beroepsgroep zelf. Dat terwijl het juist één van de aspecten is die het vak zo mooi maken. Je bent enthousiast over je vak. Wat spreekt je er zo in aan? "Wat ik mooi vind, is dat je maanden, soms jaren aan een gebouw hebt gewerkt, een goed beeld hebt gevormd en er dan uiteindelijk doorheen loopt. Door een omge- ving die je zelf hebt ontworpen. Wat eerst nog alleen bestond uit schema's en modellen om het gebouw goed te kunnen doorgronden, is nu werkelijkheid geworden. Dat geeft een heel speciaal gevoel." En komt die werkelijkheid altijd overeen met het beeld vooraf? "Nee, vaak word ik nog behoorlijk verrast. Je hebt vooraf best een goed en compleet ruimtelijk beeld in je hoofd zitten, maar vooral de schaal is lastiger te bevatten." Welke fase in het bouwproces vind je het interessantst? "Dat verschilt. Een beginnend constructeur houdt zich vooral bezig met de laatste fase, het uitwerken van een ontwerp dat door iemand anders is bedacht. Als je op een gegeven moment zelf bepalend wordt in het ont- werp, is dat geweldig. Ik heb me lange tijd vooral op die ontwerpfase gericht. Maar gaandeweg ben ik toch die uitvoeringsfase gaan missen. Het werken met de aanne- mer, ervaren wat wel en niet kan en zo nodig een oplos- sing zoeken, zien hoe iets wat jij hebt bedacht wordt gerealiseerd, de druk die erop zit. Allemaal zaken die ons vak zo boeiend maken." Welke projecten springen eruit? "Dat zijn er veel, ik noem er twee. De eerste is de Koningin Elisabethzaal in Antwerpen. Dat is zo'n voorbeeld waar- van ik de schaal vooraf niet helemaal heb overzien. Toen ik uiteindelijk in die zaal stond was het beeld nog indrukwekkender dan ik had gedacht. Het Museum aan de Stroom in Antwerpen (MAS, red.) vond ik ook gewel - dig. Ik heb in dat project veel geleerd, vooral van mijn collega Ben Geutjes. Hij heeft me veel bijgebracht op technisch inhoudelijk vlak. Maar wat ik vooral van hem heb geleerd is relativeren. Dat je je ondanks alle druk die op een project staat, niet gek moet laten maken. Het zijn overigens niet alleen de architectonisch bijzondere projecten die boeiend zijn. Ik bewaar ook goede herinneringen aan industriële projecten, waarbij het industriële proces bepalend is voor de vorm en de constructie. Zo heb ik aan enkele grote datacentra gewerkt waar alles is ontworpen rondom de bedrijfsze- kerheid van hun servers. En waarbij samenwerking nog belangrijker is om tot een goed eindresultaat te komen. Veel projecten heb ik vanuit België gedaan. Ik heb zo'n tien jaar gewerkt voor onze vestiging in Antwerpen. Dat was niet ver van mijn huis, ik woonde toen in het grensgebied. Toch zijn de verschillen met Nederland opvallend. In België is men in de bouw behoudender en traditioneler. Ze gaan minder snel mee met de nieuwste ontwikkelingen. Verder kennen ze een andere steden - bouw, dus ook de projecten zijn anders. Die zijn over het algemeen kleinschaliger. Dat komt doordat veel mensen hun eigen huis bouwen. 'Een Belg wordt met een baksteen in zijn maag geboren', klinkt het gezegde niet voor niets. Wat ik verder opvallend vind is dat de stabiliteits- ingenieur, zoals ze een constructeur in België noemen, een grotere rol speelt in de uitvoering. De door ons zo gehekelde versnippering in de bouw is daar een veel minder groot probleem." Na je periode in België ben je technisch directeur geworden. Wat moet ik me daarbij voorstellen? "Als lid van het bestuur van ABT zorg ik ervoor dat de technische kennis binnen ons bedrijf op peil blijft. Techniek is voor mij de kern van het vak. Van moeilijke sommen maken kan ik echt genieten. Dat is wie ik ben. Als dat er niet meer zou zijn, zou ik niet in mijn kracht zitten en lang niet zo gelukkig zijn in mijn werk. Geluk - kig kom ik wat dat betreft goed aan mijn trekken. Zeker in deze tijd waarin de inhoud van ons vak complexer wordt en digitalisering een grote vlucht neemt. Zo ben ik mij een jaar geleden gaan verdiepen in Python. Ik had in mijn studie al wel eens geprogrammeerd en vond het heerlijk dat weer op te pakken. Qua techniek kan ik in het Groningse mijn hart ophalen. Toen de eerste vraagstukken op het gebied van aardbevingen op ons af kwamen, ben ik daar volledig C IR. RUDI ROIJAKKERS 47 jaar WERK 1999 ? heden ABT (Delft, Antwerpen, Velp) 2016 ? heden BORG (Haren) 1996 ? 1999 Corsmit Raadgevend Ingenieurs NEVENFUNCTIES 2020 ? heden bestuurslid VNconstructeurs, voorzitter commissie vakmanschap2018 ? heden lid NEN-TGB plenair namens VNconstructeurs 2018 ? heden bestuurslid Dutch Earthquake Engineering Association 2018 ? heden bestuurslid IABSE 1995 ? 1996 bestuurslid studievereniging KOers OPLEIDING 1991 ? 1996 TU Eindhoven, Bouwkunde interview CEMENT 4 2020 ?35 "Ik geloof dat over vijf jaar alleen de bureaus die mee zijn gegaan in kennisdeling, nog van meerwaarde kunnen zijn" 1 3 2 4 36? CEMENT 4 2020 1?De Koningin Elisabethzaal, foto: Flanders Meeting & Convention Center Antwerp / Jonas Verhulst 2 Museum aan de Stroom in Antwerpen, foto: Wikimedia 3, 4 Er zijn veel overeenkomsten tussen de breedplaten- en de aardbevingenproblematiek, met name t.a.v. de risicobenadering, foto 4: NAM interview CEMENT 4 2020 ?37 in gedoken. Ik heb weekenden lang dikke boeken met theorie doorgespit en ben sommen gaan maken om te kijken hoe een constructie reageert op aardbevings- belasting. Om op die manier gevoel voor de materie te krijgen. Want dat gevoel is enorm belangrijk om de opdrachtgever goed te kunnen adviseren." Van buitenaf lijkt het momenteel aardig stil in het aardbevingendossier. Hoe komt dat? "Het meeste ontwikkelwerk is wel gedaan. Nu komt het vooral aan op productiewerk. Daarin moet er nog wel veel gebeuren. Je ziet wel dat er wat rust is ontstaan omdat er meer duidelijkheid is gekomen in de regelge- ving. Grote wijzigingen zijn daarin niet meer te ver- wachten. Processen kunnen daarom goed worden inge- regeld, waardoor we het werk sneller kunnen uitvoeren. Er komen wel weer nieuwe dilemma's. Want door de daling van de gasproductie is de in rekening te brengen belasting lager dan voorheen. Het kan zijn dat gebouwen die eerst moesten worden versterkt, nu tóch blijken te voldoen. Je kunt kiezen om bestaande beoordelingen opnieuw uit te voeren, maar in diezelfde tijd kun je ook een ander gebouw gaan beschouwen. Dat zijn afwegin - gen die nu moeten worden gemaakt. Ik kan overigens echt genieten van dit onderwerp. Niet van de problematiek zelf natuurlijk, voor de men - sen daar is het verschrikkelijk. Maar technisch gezien is het heel interessant. Er komt een hoop meer bij kijken dan het maken van sommen alleen. Zo moet je naden - ken over de consequenties van oplossingen en wat ze betekenen voor de bewoners. Mijn eigen positie in de beroepsgroep is veranderd. Ik ben veel meer naar bui - ten getreden, ben commissiewerk gaan doen en les gaan geven. En ik ben in contact gekomen met andere organi - saties, onder meer met het CVW (Centrum Veilig Wonen, actief tot 1/1/2020 red.), het NCG (Nationaal Coördinator Groningen, red.) en NEN. Ook ben ik actiever geworden binnen VNconstruc- teurs. Van daaruit ben ik betrokken geraakt bij het breedplatendossier. Er zijn opvallend veel overeenkom -sten tussen de breedplaten- en de aardbevingenproble- matiek, met name ten aanzien van de risicobenadering. Je kent de problematiek, maar weet niet in welk gebouw die aan de orde is en in welke mate. Hoe ga je met die onzekerheden om? Welke processen moet je inregelen? Welke controles kun je doen om tot de gewenste situatie te komen? We hebben in de benadering van de breed - platenproblematiek veel gehad aan de kennis die op is gedaan bij de aardbevingen. Veel vergelijkbare discus- sies kwamen terug, vaak zelfs met dezelfde mensen." Bij al dit soort onderwerpen draait het veel om kennis. Kennisontwikkeling blijft dus belangrijk voor je? "Absoluut. Soms schaam ik me voor ons vak als je ziet wat er de laatste jaren is misgegaan. We hebben steken laten vallen en dat trek ik mezelf aan. Daarom vind ik het zo belangrijk om van elkaar te leren en kennis te delen. Er is de laatste jaren zoveel kennis ontwikkeld, dat hadden we nooit alleen gekund. Dat geldt zeker voor de aardbevingenproblematiek. We zijn een samenwer- king gaan zoeken met andere partijen en hebben al onze kennis op tafel gegooid. Iedereen stond er hetzelfde in en dat heeft enorm geholpen. Kennisdelen is goed voor ons als bureau maar misschien nog wel belangrijker: het is onze verantwoordelijkheid als beroepsgroep. Want alleen door kennisdeling kunnen we met de juiste oplossingen komen voor constructieve problemen. Dat geldt ook voor digitalisering, ook daarin heb- ben we elkaar nodig. Die ontwikkelingen gaan zo snel, dat houdt geen enkel bureau alleen bij. Ik geloof dat over vijf jaar alleen de bureaus die mee zijn gegaan in deze kennisdeling, nog van meerwaarde kunnen zijn." Maar het zijn dezelfde partijen die je in concurrentie tegenkomt. "Dat klopt. Natuurlijk doen we ons best om projecten binnen te halen en andere bureaus af te troeven. Dat is ook gezond. We moeten onze eigen broek ophouden. Maar er zijn zaken die dit individuele belang overstijgen. Zeker als het gaat over veiligheid." "Soms schaam ik me voor ons vak" "We komen tot antwoorden die we eerder niet konden geven" 38? CEMENT 4 2020 We moeten de opdrachtgevers erbij betrekken. Hen wijzen op de consequenties van bepaalde keuzes. Dat de laagste prijs niet alles is en dat het belang van een veilig ontwerp voorop moet staan." Moeten er niet dingen bij wet worden vastgelegd? "Ik zou dat graag hebben, maar ik zie dat niet gebeuren, Toch is die concurrentie hevig met als gevolg margedruk en daarmee volgens velen verschraling van het vak. "We hebben als beroepsgroep de laatste jaren inderdaad te veel een terugtrekkende beweging gemaakt. Wij zijn steeds meer werk bij aannemers en deelconstructeurs gaan neerleggen. Dat is logisch te verklaren, want met lage honoraria ga je kijken hoe je toch wat kunt over- houden aan een project. Maar het gevolg is wel dat het zicht op de constructieve samenhang is versnipperd. De belangrijke controlefunctie is geminimaliseerd tot een controle op uitgangspunten. Het risico bestaat dat hier- mee niemand de eindverantwoordelijkheid voor de totale constructieve veiligheid voelt of draagt. Dit werkt risicoverhogend en dit moeten we proberen te keren." Het probleem van versnipperde verantwoordelijk - heden is al jaren bekend. Heb je er vertrouwen in dat er nu echt wat gaat veranderen? "De tijd is er rijp voor. De druk vanuit de maatschappij is gegroeid en daarmee het besef dat er iets móét gebeu - ren. Mede naar aanleiding van het rapport van de OVV (Onderzoekraad voor Veiligheid, red.) zijn we nu de coördinerend constructeur in stelling aan het brengen. Met één partij die alles overziet, kun je de problemen als gevolg van de onduidelijke verdeling van verantwoorde- lijkheden tegengaan. Het is noodzakelijk dat die coördi - nerend constructeur een resultaatverplichting krijgt. Hij moet net zo lang controleren tot hij de verantwoor- delijkheid kan nemen voor het resultaat. Ook aannemers beseffen inmiddels dat het anders moet. Een situatie met vijf, zes of zeven deelconstruc- teurs op één werk, zonder dat iemand het overzicht heeft, levert voor hen de nodige risico's op. Verder, niet onbelangrijk, moeten wij als beroepsgroep zelf de ver- antwoordelijkheid nemen. We moeten geen onvolledige opdrachten aannemen. Elkaar erop wijzen dat het belangrijker is een opdracht aan te nemen waarbinnen je een veilig gebouw kunt ontwerpen, dan een opdracht die past binnen het budget. Gelukkig zijn er al veel initi - atieven die hieraan bijdragen, onder meer bij VNcon - structeurs, Kennisportaal Constructieve Veiligheid en NLingenieurs. interview CEMENT 4 2020 ?39 zeker niet op korte termijn. Daarom moeten we het nu zelf, als de drie belangrijkste stakeholders oppakken: opdrachtgevers, aannemers en constructeurs." Speelt digitalisering daarbij een rol? "Digitale ontwikkelingen gaan ons zeker helpen. Het loont nu de moeite om vooraf een Digital Twin te maken om zo met minder partijen een gebouw vooraf helemaal uit te denken. Sowieso gaat er dankzij digitalisering een hoop veranderen. Je ziet dat nu al met parametrisch ontwerpen, maar we krijgen ook steeds meer te maken met machine learning en artificial intelligence. Dit soort technieken maakt het mogelijk heel veel meer door te rekenen in veel kortere tijd. Zo kun je met de juiste voorbereiding de computer zonder extra moeite 1000 of 10.000 varianten laten doorrekenen om zo de beste oplossing te selecteren. Daarbij kun je naar verschil - lende aspecten kijken, zoals bruikbaarheid, kosten en milieu-impact. Dat heeft een positieve uitwerking op de kwaliteit in de bouw en op de reductie van faalkosten." Wat betekenen deze ontwikkelingen voor de mensen in het constructeursvak? "Een constructeur krijgt meer en meer hulpmiddelen tot zijn beschikking. Maar hij hoeft niet alles zelf te kun - nen, we hebben ook specialisten nodig. We hebben nu al data-analisten in huis en ik voorzie dat we meer IT'ers gaan aannemen. Zo komen we tot betere inzichten en antwoorden die we eerder niet konden geven. Deze specialisten worden onderdeel van een pro- jectteam, samen met een constructeur, een installatie- adviseur, een brandveiligheidsadviseur en een kosten -deskundige. Zo krijg je steeds meer disciplines binnen één project. Daar hebben we onze organisatie binnen ABT op aangepast. Collega's met verschillende achter- gronden en persoonlijkheden overleggen meer met elkaar, vullen elkaar aan en leren van elkaar. Het is belangrijk dat al die disciplines goed met elkaar kunnen communiceren. Daarom moet je ook kennis hebben van andere vakgebieden en dus af en toe over de schutting kijken. Concreet betekent dat ook dat je als constructeur moet bijblijven op het gebied van automatisering. Snappen hoe je ermee omgaat en uit- komsten van een script dat door een developer is geschreven goed kunnen interpreteren. Zo'n script mag geen black box zijn. Daarom is het goed als een con - structeur zelf ervaring opdoet met het programmeren en het scripten in Python. Gelukkig zie je dat de jongste generaties dat al meekrijgen vanuit HBO's en TU's. We moeten wel nagaan wat al deze ontwikkelingen betekenen voor onze collega's. Toen ik begon, ruim 20 jaar terug, schakelden we net over van het tekenschot naar AutoCad. Je zag dat de 60-plussers hier niet in meegingen. Zo'n 15 jaar geleden gingen we over op Revit. Toen bleven de 55-plussers achter. Wat gebeurt er nu als we aan mensen vragen Python te leren? Hoe gaan de oudere collega's daarmee om? Gaat de leeftijd van colle- ga's die hier niet in meegaan nog verder omlaag? Dat terwijl de pensioenleeftijd alsmaar stijgt. Dit geeft aan dat we ons als persoon moeten blijven ontwikkelen en dat we als bedrijf een actieve rol in scholing en opleiding hebben." Dus je maakt je ook druk om zaken buiten de techniek? "Ik zie mijzelf vooral als techneut, maar bekommer me ook over de ethische kant van het vak. We hebben maat- schappelijk gezien een heel belangrijke taak. Zeker op het gebied van constructieve veiligheid, maar ook als het gaat om duurzaamheid en het klimaat. Daar kunnen en moeten we het verschil maken. Om te beginnen in onze eigen bedrijfsvoering, maar belangrijker nog, binnen projecten. Door met goede oplossingen te komen voor duurzame gebouwen en materialen. Ik vind dat we dat aan de maatschappij verplicht zijn." "De coördinerend constructeur moet net zo lang controleren tot hij de verantwoor- de lijkheid kan nemen voor het resultaat"