44 beton in beeld Ontdekkingsreis in beton Een eeuwenoude grot ontdekken in een modern gebouw? Dat kan in Lascaux IV, het grotkunstcentrum in Montignac, Frankrijk. Hier is een waarheidsgetrouwe replica van de nabijgelegen grot Lascaux, met prehistorische tekeningen te bewonderen. Fijn geprofileerde, in het werk gestorte betonnen wanden vormen de basis voor een eigentijdse ontdekkingsreis naar het verleden. 1 Een nieuw bezoekerscentrum van gezandstraald beton voor eeuwenoude grot Tektoniek Het project grotkunstcentrum Lascaux IV staat uitgebreid beschreven en geïllustreerd op www.tektoniek.nl . Tektoniek is het kennisnetwerk voor architectuur in beton. Via lezingen, projectbezoeken, workshops, expert meetings en online communicatie wordt informatie, inspiratie en ondersteuning geboden aan (toekomstige) architecten, constructief ont- werpers, bouwkundig adviseurs en producenten. Daarbij gaat het altijd om de relatie tussen vorm - geving, constructie en maakbaarheid. Ontdekkingsreis in beton 7 2017 45 Barbara Heijl WijS architectuur 1 Het interieur van Lascaux IV; gekantelde wanden met horizontale stroken van ruw en glad betonfoto: Eric Solé Ontdekkingsreis in beton 7 2017 46 beton in beeld Bewust beton De architect heeft heel bewust gekozen voor in situ beton als beeldbepalend materiaal van het bezoekerscentrum van de grot. Enerzijds omdat het een massieve, steenachtige uitstraling heeft, anderzijds om de eenheid die kan worden bereikt met in het werk gestort beton. Toch zijn niet alle betonnen onderdelen in het werk gestort. In de patiotuin bijvoorbeeld staat een wand waarover continu water stroomt. Om de absolute waterdichtheid te controleren, is ervoor gekozen deze wand te prefabriceren. Door de kleur vormt het één geheel met het in het werk gestorte beton. Speciale bekistingselementen Imposante, in het werk gestorte betonnen wanden, tot 13 m hoog, vormen de oriëntatie-as van het gebouw. In deze ruimte staan wanden onder verschillende hoeken uit het lood (foto 1). Voor rechte wanden, kon steeds dezelfde bekisting worden gebruikt. Maar aangezien de wanden in de oriëntatieruimte onder verschillende hoeken staan, zijn hier speciale bekistingen gemaakt. Ieder verticaal deel is in één keer gestort, al waren er vaak vier ladingen beton voor nodig. Er is getrild in de tijd tussen twee storts, om een goede en constante oppervlaktekwaliteit te verkrijgen. Ook is de bekistingstijd van de verschillende wanden gelijk gehouden om kleurverschil te voorkomen. De bekisting is uitgevoerd in staal en is afgedicht met siliconen om lekken van cementwater tegen te gaan en zo een goed beton - oppervlak te kunnen garanderen. Textuur blootleggen Licht golvende horizontale stroken van ruw en glad beton wisselen elkaar af. Deze structuur is aangebracht na het ontkisten. Voor de betonnen wanden zijn stalen voorzetelementen geplaatst, die het oppervlak gedeeltelijk afdekten (foto 3). Het onbedekte beton is vervolgens handmatig gezandstraald. Een beton vinden met een gladde afwerking die na gedeeltelijke 2 In de gevel is 70% van het beton gezandstraald en 30% gladfoto: Boegly + Grazia photographers3 Voor de betonnen wanden zijn stalen voorzetelementen geplaatst. Het onbedekte beton is vervolgens gezandstraaldbron: Snøhetta4 Het beton van de gevel lijkt te zweven boven de glazen pui van de lobbyfoto: Boegly + Grazia photographers5 De wand die de heuvelzijde begrenst is is gezekerd met stalen ankers diep in de rotsenbron: Snøhetta6 Opengewerkt model van het bezoekerscentrum 3 2 4 Ontdekkingsreis in beton 7 2017 47 De uit het lood gekantelde wanden zijn in principe zelfdragend. Ook worden ze ondersteund door wanden die er loodrecht op staan. De wand die de heuvelzijde begrenst is 10 m hoog en is gezekerd met stalen ankers diep in de rotsen (fig. 5). Beton speelt een bijzondere rol in het bezoekerscentrum. Het eeuwenoude verhaal van de grot Lascaux wordt verteld met behulp van 10.000 ton beton. ? ? PROJECTGEGEVENS project Grotkunstcentrum Lascaux IV te Montignac, Frankrijk opdrachtgever Conseil général de la Dordogne gebruiker Semitour architect Snøhetta, Oslo in samenwerking met SRA architectes, Parijs en Duncan Lewis Scape Architecture, Bordeaux constructeur Khephren Ingénierie, Bordeaux en Parijs aannemer RFR, Parijs uitvoering beton Alto Ingénierie, Bordeaux totaal vloeroppervlak 8365 m 2 (netto) periode: ontwerp 2012; start bouw: 2013; oplevering: 2016 bewerking de juiste ruwe uitstraling had, was niet makkelijk. Er zijn dertien verschillende mengsels getest, voordat de gewenste oppervlaktekwaliteit is verkregen. Het zelfverdichtende beton - mengsel bevat 360 kg/m 3 portlandslakcement (CEMII), een lokaal grof toeslagmateriaal in nagenoeg dezelfde kleur als het cement, plus zowel rond als korrelig zand. De hoeveelheid rond zand is verhoogd toen bleek dat het mengsel niet voldoende vloeide. De druksterkte is 30 N/mm 2. Gewichtige constructie De verhouding tussen ruw oppervlak en glad oppervlak van de gevel is anders dan in het interieur. Binnen is is 30% van de wanden ruw en 70% glad, buiten is het patroon precies omge - keerd (foto 2). Het beton van de gevel lijkt te zweven boven de glazen pui van de lobby (foto 4). Deze zware gevel wordt gedragen door een combinatie van betonnen balken en stalen spanten. 6 5 Ontdekkingsreis in beton 7 2017