Op 14 augustus stortte een groot deel van de Morandi-brug in Genua in, een enorm drama met zo'n 40 dodelijke slachtoffers tot gevolg. Het incident krijgt wereldwijd veel aandacht. Hoe heeft het kunnen gebeuren en wat betekent het voor andere bruggen? De precieze oorzaak is nog niet bekend. Onderzoek zal daar duidelijkheid in moeten verschaffen. Mede op verzoek van diverse media, hebben talloze specialisten hun licht laten schijnen over de zaak, ook in Nederland. Meest genoemde factoren zijn de toegenomen verkeersbelasting en het ontbreken van een tweede draagweg.

De tuibrug over de rivier de Polcevera in Genua, die dateert uit 1967,  is een bijzondere verschijning. Ontwerper Morandi was een pionier in de toepassing van voorgespannen beton. Hij heeft veel spraakmakende bruggen, fabrieksgebouwen en elektriciteitscentrales ontworpen, over de hele wereld. Opmerkelijk aan de brug in Genua was dat hij behalve het dek ook de tuien in beton uitvoerde.

Rob Vergoossen van Royal HaskoningDHV beaamt onder meer in Cobouw dat het ontwerp altijd opmerkelijk is geweest, vooral dankzij het geringe aantal tuien, die ook nog eens zijn uitgevoerd in beton. In diezelfde krant krijgt hij bijval van oud-hoogleraar bruggenbouw Leo Wagemans van de TU Delft. Het incasseringsvermogen van de constructie is klein, volgens de deskundigen: het wegvallen van één tui is meteen fataal. Vergoossen sluit niet uit dat de Italiaan de eigenschappen van het materiaal iets te optimistisch inschatte. Maar dat kan volgens hem nooit de enige oorzaak zijn geweest. Het viaduct heeft immers ruim vijftig jaar stand gehouden, een periode waarin ook veelvuldig onderhoud is gepleegd.

Het extreme weer tijdens de instorting wordt ook nog wel eens als boosdoener genoemd, maar kan volgens de deskundigen nooit de oorzaak zijn geweest. “Een brug moet tegen extreme weersomstandigheden bestand zijn. Ze kunnen hooguit een ander gebrek aan het licht brengen”, aldus prof. Simon Wijte (TU Eindhoven/ Adviesbureau Hageman) in de Volkskrant. Een ontwerpfout is het volgens hem waarschijnlijk niet geweest, zegt hij in diverse media. De brug staat al 50 jaar en de techniek is voor verschillende bruggen toegepast. Wijte gelooft eerder dat het met de toename van de belasting door het verkeer te maken heeft en vermoeiingsverschijnselen door het grote aantal verkeersbewegingen.

Met die laatste beschouwing is ook prof. Rob Nijsse het eens. Hoewel ook hij aangeeft dat het ontwerp op het oog constructief gezien niet al te robuust was, gezien het gering aantal tuien. In de tijd dat de brug werd ontworpen, was het nog niet verplicht een tweede draagweg aan te brengen. De brug had dus onvoldoende incasseringsvermogen om het verlies van een enkel element op te vangen.
Nijsse gaat uit van een combinatie van gebrekkig onderhoud, onvoldoende inspectie en de expansieve groei van het verkeer als oorzaak van het drama van Genua. Hij denkt dat het weer net wel het fatale zetje heeft kunnen geven. Nijsse hoopt dat de politiek gaat inzien dat goedkope bouw uiteindelijk duur uitpakt, een boodschap die hij recent veel vaker heeft verkondigd.

Volgens Cor van der Veen van de TU Delft was er niets mis met het ontwerp. Wel zouden we het volgens hem nu anders doen. Hij legt het in zijn ogen meest waarschijnlijke scenario uit tegen Delta, het journalistieke platform van de TU Delft. Volgens hem ligt de kern van de oorzaak in het bezwijken van het bevestigingspunt van een van de betonnen tuien. Daardoor is brugdek gekanteld en eruit gevallen. Door het eenzijdig wegvallen van de belasting is de pyloon de andere kant op gevallen. Tegenwoordig probeert men in ontwerpen dat soort kritische punten te vermijden. Als ze onvermijdelijk zijn, dan gelden voor deze key-elementen hogere veiligheidseisen dan voor de rest van de constructie. Hoe een dergelijk kritisch punt heeft kunnen bezwijken, zal volgens hem nader onderzoek moeten uitwijzen.

Hoewel vaak onderhoud is gepleegd aan de brug, komt het incident niet geheel uit de lucht vallen. De Volkskrant tekent op dat een rapport van beheerder Autostrade per l’Italia in 2011 sprak van ‘ernstig verval’ van de brug. Giovanni Calvini, de toenmalige leider van de federatie van het bedrijfsleven van Genua, voorspelde in 2012 dat de brug het risico liep binnen 10 jaar in elkaar te storten. De Genuese parlementariër Maurizio Rossi waarschuwde in 2015 de Italiaanse minister van Transport voor de onveiligheid van de Morandibrug, maar kreeg nooit antwoord. ‘Iedereen wist het’, kopte de Corriere della Sera zelfs. Er waren weliswaar concrete plannen om de brug te verstevigen, maar daar is het steeds niet van gekomen.

Het ongeval in Genua vestigt nu wel de aandacht op de staat en het onderhoud van veel kunstwerken in heel Europa. Dat kunnen we misschien als het enige lichtpuntje zien in dit drama.