Met slimme, zelf ontworpen betonnen bouwstenen realiseerde architectenbureau SO-IL het sociale woningbouwcomplex Las Americas in de Mexicaanse stad León: een achtvormig appartementengebouw van zes verdiepingen rond twee binnenhoven. Met dit pilotproject wil de stad ontwikkelaars inspireren om betaalbare appartementen te bouwen, als alternatief voor de - ongeregistreerde - woningen die mensen zelf in elkaar timmeren. Het vernuft zit 'm in het lichte gewicht van de holle stenen, waarmee de bouwvakkers de gevels - met nauwelijks bouwtekeningen - konden stapelen. Vanwege het milde klimaat is geen isolatie nodig; ruwbouw is afbouw.
1 Zig-zaggevels van de woningen die worden ontsloten via galerijen, foto: Iwan Baan
STAPELGOED
Las Americas sociale
woningbouw, León, Mexico
50? CEMENT 3 20 23
beton in beeld
door ir. Kirsten Hannema
ZIG-ZAG GEVEL
Las Americas is ontworpen in antwoord
op de vraag naar een betaalbaar
(2,5 miljoen dollar voor 56 woningen),
aardbevingsbestendig en door lokale
aannemers te maken woongebouw.
De draagconstructie bestaat uit in het
werk gestorte vloeren en kolommen,
de woningen worden ontsloten via
galerijen. Om te voorkomen dat langs-
lopende buren direct in de woningen
kijken, bedachten de ontwerpers om
licht gekromde betonnen gevelele-
menten overhoeks te plaatsen, met
de ramen en deuren haaks ertussen.
Aldus ontstond de beeldbepalende
zig-zaggevel, opgebouwd uit twee
gevelelementen ? smal en breed ? en
twee raamtypen, klein en groot. Door
de schuine positie van de gevelelemen-
ten valt het felle zonlicht niet direct
in de woningen, maar als strijklicht op
het beton.
CEMENT 3 2023 ?51
beton in beeld
2 Door de schuine positie van de gevelelementen valt het felle zonlicht niet direct in de woningen, foto: Iwan Baan
PROJECTGEGEVENSproject
Las Americas
socale woningbouw, León, Mexico
opdrachtgever/ uitvoering
IMUVI León ontwerp SO?IL
constructieadvies ICNUM SA de CVinstallatieadvies Consultoría en Ingeniería
Electromecánica SC
producent betonnen bouwstenen Basaltex
programma
5800 m
2, bestaande
uit 56 woningen,
parkeergarage en
commerciële ruimtes bouwsom
2,5 miljoen dollar ontwerp
2016-2019
uitvoering 2019-2021
Met slimme, zelf ontworpen betonnen bouwstenen realiseerde
architectenbureau SO?IL het sociale woningbouwcomplex Las
Americas in de Mexicaanse stad León: een achtvormig
appartementengebouw van zes verdiepingen rond twee binnenhoven.
Met dit pilotproject wil de stad ontwikkelaars inspireren om betaalbare
appartementen te bouwen, als alternatief voor de ? ongeregistreerde ?
woningen die mensen zelf in elkaar timmeren. Het vernuft zit 'm in
het lichte gewicht van de holle stenen, waarmee de bouwvakkers de
gevels ? met nauwelijks bouwtekeningen ? konden stapelen. Vanwege
het milde klimaat is geen isolatie nodig; ruwbouw is afbouw.
2
52? CEMENT 3 20 23
beton in beeld
3 Het achtvormige gebouw is een pilotproject waarmee de stad wil inspireren om betaalbare appartementen te
bouwen, als alternatief voor de woningen die mensen zelf in elkaar timmeren, foto: Iwan Baan
INCLUSIEF
Aanvankelijk was de bedoeling
om de licht gekromde gevelele-
menten te prefabriceren, maar de
aannemer liet met een mock-up
zien dat dat niet de gewenste
kwaliteit zou opleveren. In een
tweede mock-up presenteerde
het bouwbedrijf een alternatief:
geveldelen van gestapelde
bakstenen. De aannemer legde
uit dat hij voor de productie van
prefab panelen vijf uur zou
moeten rijden naar een fabriek buiten de stad, en een vrachtwa-
gen plus hijskraan moest huren.
Terwijl voor hetzelfde geld dertig
arbeiders stenen kunnen stape-
len, waarbij het bouwbudget
gelijker verdeeld zou worden over
de gemeenschap. Zo werd het
project 'veel inclusiever', zegt
architect Florian Idenburg. Via de
opdrachtgever kwam hij in
contact met het lokale bedrijf
Basaltex, dat de betonstenen
maakte met behulp van mallen. 3
CEMENT
3 2023 ?53
beton in beeld
5
6
4 Blokken gestapeld. Rechts een schakelsteen, foto: SO-IL
5 De blokken zijn met wapeningstaven aan elkaar vast 'geregen', bron: SO-IL 6 Vorm van de blokken, met rechts de schakelsteen, bron: SO-IL
SCHAKELSTEEN
Vertrekpunt voor het ontwerp van de holle
betonnen bouwstenen was een stapelbaar
blok van 17 kg; het maximale gewicht dat
een bouwvakker volgens de arboregels mag
tillen. De stenen (10 x 10/15 cm, 50 cm lang)
zijn rond een 'raamwerk' van wapeningssta-
ven gestapeld; de staven passen in de
sleuven die in de holte van de stenen zijn
gemaakt. Om de kromming in de gevel te
kunnen vormen, zijn de stenen aan een kant
afgeschuind; de binnenwanden zijn recht, de
buitenzijden 'getand'. Om de ramen onder
een hoek van 90° op de gevel aan te kunnen
sluiten, is een tweede, vijfhoekige schakel-
steen ontworpen. Doordat de hoeken van
de schakelsteen variëren, kun je in verschil-
lende richtingen verder bouwen. Een klein
gevelelement is opgebouwd uit 30 gewone
en 10 schakelstenen, een groot element uit
50 gewone stenen en 10 schakelstenen. De
schakelstenen, die rond de verticale wape-
ningstaven zijn 'geregen', zijn met beton
gevuld.
4
54? CEMENT 3 20 23
8
7
7 Nadat de draagconstructie voor het gebouw gestort was, tekenden de architecten de buitencontouren van de gevel af, foto: SO-IL
8 De staven passen in de sleuven die in de holte van de stenen zijn gemaakt, foto: SO-IL
LOW TECH
PARAMETRISCH
Nadat de draagconstructie
voor het gebouw gestort was,
tekenden de architecten de
buitencontouren van de gevel
af, en legden de 'spelregels'
van het bouwsysteem uit aan
de bouwvakkers. De bouw-
vakkers plaatsten vanaf die
lijn stenen tot gevelelementen,
met aansluitend op de schakel-
stenen de deuren en ramen.
Op deze manier waren er
nauwelijks uitvoeringstekenin-
gen nodig, en ontstond een
structuur waarin de hand van
de vakman duidelijk herken-
baar is. Idenburg spreekt van
een 'low tech parametrisch'
ontwerp. Als architect is hij
gewend om in de computer te
tekenen hoe het ontwerp
uitgevoerd moet worden; hier
was het andersom en keken
de ontwerpers wat je met de
aanwezige arbeid en vakman-
schap kunt maken.
Las Americas in León, Mexico
staat uitgebreid beschreven en
geïllustreerd op www.tektoniek.nl.
Tektoniek is het kennisnetwerk
voor architectuur in beton. Via
lezingen, projectbezoeken, work-
shops, expert meetings en online
communicatie wordt informatie,
inspiratie en ondersteuning
geboden aan (toekomstige) archi-
tecten, constructief ontwerpers,
bouwkundig adviseurs en produ-
centen. Daarbij gaat het altijd om
de relatie tussen vormgeving,
constructie en maakbaarheid.
CEMENT 3 2023 ?55
beton in beeld
Projectgegevens
Project: Las Americas socale woningbouw, León, Mexico
Opdrachtgever/uitvoering: IMUVI León
Ontwerp: SO–IL
Constructieadvies: ICNUM SA de CV
Installatieadvies: Consultoría en Ingeniería Electromecánica SC
Producent betonnen bouwstenen: Basaltex
Programma: 5800 m2, bestaande uit 56 woningen, parkeergarage en commerciële ruimtes
Bouwsom: 2,5 miljoen dollar
Ontwerp: 2016-2019
Uitvoering: 2019-2021
Las Americas is ontworpen in antwoord op de vraag naar een betaalbaar (2,5 miljoen dollar voor 56 woningen), aardbevingsbestendig en door lokale aannemers te maken woongebouw. De draagconstructie bestaat uit in het werk gestorte vloeren en kolommen, de woningen worden ontsloten via galerijen. Om te voorkomen dat langslopende buren direct in de woningen kijken, bedachten de ontwerpers om licht gekromde betonnen gevelelementen overhoeks te plaatsen, met de ramen en deuren haaks ertussen. Aldus ontstond de beeldbepalende zig-zaggevel, opgebouwd uit twee gevelelementen – smal en breed – en twee raamtypen, klein en groot. Door de schuine positie van de gevelelementen valt het felle zonlicht niet direct in de woningen, maar als strijklicht op het beton.
Reacties