Toch heeft COVID 19 ook iets duidelijk gemaakt en dat is het belang en de kracht van de wetenschap. Het waren de wetenschappers over de hele wereld die dag en nacht werkten om verschillende soorten vaccins te ontwikkelen, en waardoor we het van onze vijand gaan winnen. Wetenschap biedt de oplossing en de belangrijke rol van wetenschappers is maar weer eens aangetoond.

Circulariteit is een term die we tegenwoordig vaak in verband met beton horen. We streven naar een milieuvriendelijke, klimaatneutrale, CO₂-arme, bronnenefficiënte, duurzame en circulaire betonketen. In 2016 lanceerde de Nederlandse overheid het programma ‘Nederland Circulair in 2050’, met de ambitie om het gebruik van primaire grondstoffen te verminderen met 50% in 2030. Dit is in lijn met de doelstellingen van het Akkoord van Parijs over de transitie naar een klimaatneutrale economie in 2050. Onlangs is het Betonakkoord met vergelijkbare (weliswaar iets minder strenge) doelen voor 2030 ondertekend. Daarin staat onder meer dat we verschillende afvalstromen willen gebruiken om nieuwe CO₂-arme bindmiddelen te ontwikkelen. En het liefst willen we dat 100% van het beton dat terugkomt uit de sloop, wordt hergebruikt in nieuw beton.

Op verschillende fronten wordt aan de doelstellingen gewerkt. Dat loopt van materiaaltechnologische ontwikkelingen en behandelingsmethoden voor betonpuin, tot innovatieve hybride systemen, modulair ontwerpen enz. We zien dat nieuwe betonsoorten beschikbaar komen. Maar kunnen we dat beton wel ’beton’ noemen en als traditioneel beton beschouwen en gebruiken? Het is toch niet het beton dat onder EN 206 valt, en weten we wel of het constructief net zo werkt als beton waar we NEN-EN 1992 (Eurocode 2) voor hebben? Moeten we het nieuwe beton niet juist als ’niet-beton’ beschouwen?
De vraag is of beton, anders dan traditioneel beton, verandert, afhankelijk van welk soort ’afval’ beschikbaar is en erin gestopt wordt. Ontwikkelingen op materiaalniveau zijn al best ver. Maar hoe zorgen we dat we, nu en in de toekomst, met deze verschillende niet-beton varianten veilig kunnen bouwen? We moeten weten of we de regels en normen die we voor traditioneel beton hebben, eventueel met enige aanpassingen, ook gewoon kunnen gebruiken. We moeten nu aan de slag, want 2030 is echt niet ver weg!

Voor nieuwe betonsoorten moeten we een beoordelingstraject en een tijdpad opstellen. Wat gebeurt er als het gebruik van bijvoorbeeld CEM III verboden wordt? Stoppen we dan met bouwen? We moeten nu kennis ontwikkelen voor betrouwbaar beton in de toekomst! Dit is een tijdrovende klus. Er moeten experimenten worden uitgevoerd en er moet ervaring worden opgedaan om kennis over het (constructief) gedrag van de nieuwe betonsoorten op te bouwen. Die kennis moet vrij beschikbaar zijn en telkens worden geüpdatet met nieuwe inzichten uit de praktijk. Anders moet er in elk project bewezen worden dat het ’beton’ dat gebruikt wordt, betrouwbaar is, bijvoorbeeld door ’design by testing’. Dat is moeilijk, duur, tijdrovend, en uiteindelijk niet iets wat een bouwer wil. Met onderzoek moeten we de nog relatief beperkte kennis, het gebrek aan ervaring en de ontbrekende regelgeving weten te overwinnen. Om met nieuwe materialen, waarvoor de kennis nog beperkt is, toch betrouwbaar te bouwen en om ervaring op te bouwen, kunnen we monitoringssystemen inzetten. Hoe ver zijn we daarmee? Is daar misschien nog veel te winnen in het kader van de (betrouwbare) toepassing van nieuwe duurzame bouwmaterialen?

Er wordt veel geïnnoveerd op het gebied van beton en er zijn al best veel praktijktoepassingen. Moeten we die projecten niet beter gebruiken om kennis op te bouwen en vast te leggen? En welke rol speelt het onderwijs? Om het geheel efficiënt te maken, is opleiding van gekwalificeerde mensen noodzakelijk. Het opleiden kan echter alleen op basis van de juiste kennis en daar zitten nogal wat hiaten. Er is nog heel wat werk te verzetten.

Ik zie een parallel tussen het verhaal van niet-beton met dat van de vaccins bij corona. Zouden we de prik durven krijgen als we ze niet heel gestructureerd, en stap voor stap, op muizen en een hele reeks andere dieren, hadden getest? Ik denk het niet.
Moeten we juist van de farmaceutische industrie leren? Meer dan enige andere industrie is de farmaceutische sector sterk afhankelijk van onderzoek en ontwikkeling, waarbij bedrijven ongeveer 20% van hun verkoopopbrengsten in R&D-projecten investeren. De ontdekking van nieuwe medicijnen is van vitaal belang voor het overwinnen van telkens nieuwe ziektes en uitdagingen, en daarbij is het voortdurend beter worden van die bedrijven belangrijk. Zo’n werkwijze maakt ontwikkeling van een vaccin binnen 1 jaar mogelijk. Wij hebben 10 jaar de tijd. Pakken we dit wel slim aan?