Een paar weken geleden heb ik me helemaal ondergedompeld in Bauhaus. Niet de bouwmarkt, maar de beweging die nu ruim honderd jaar geleden in Duitsland is ontstaan. Het leven van de moderne mens vormgeven, was het doel van de Bauhausoprichters. Vanuit verschillende disciplines, waaronder ook dans, theater én architectuur, werd dit thema vormgegeven. In de verschillende werkplaatsen werden prototypes van behang, kleden, meubels en lampen gemaakt. Industriëlen kwamen deze bekijken en namen sommige ontwerpen in productie. Voor de producten werd gebruikgemaakt van de nieuwste technieken en materialen. Beton was toen zo’n nieuw materiaal. En met behulp van dit materiaal konden in korte tijd rijtjeshuizen in serie uit de grond rijzen. De snelle en goedkope huizen waren een oplossing voor de grote woningnood destijds.

Déjà vu: 100 jaar later bevinden wij ons opnieuw in een woningnood. Alleen beseffen we nu wat de impact is van ons doen en laten op de omgeving en op volgende generaties. We maken de overstap naar een circulaire economie en bij de inrichting van de ruimte worden water en bodem sturend. En als je iets anders wilt inrichten, moet je ruimte creëren door het oude eerst weg te halen. Het veranderen van een bestaande situatie naar een nieuwe situatie noemen we dan een transitie. Als programmamanager transitiepad kunstwerken bij Rijkswaterstaat mag ik me dagelijks bezighouden met de vraag ‘hoe geven we de transitie naar 2030 vorm, waar we onze kunstwerken klimaatneutraal en circulair willen bouwen?’. In het begin zijn het kleine stappen. Wij verkennen bijvoorbeeld in projecten welke objecten kunnen worden hergebruikt. En dat geldt ook voor betonnen elementen. Aan de ene kant lijkt het simpel en aan de andere kant loop ik tegen heel wat belemmeringen aan. Het is vallen en opstaan.

Ook op materiaalniveau worden stappen gezet. In proeftuinen worden diverse geopolymeerbetonmengsels aan de invloeden van de elementen blootgesteld. Basaltwapening wordt in pilots getest en het toepassen van hoogwaardig gerecycled beton komt in de volgende fase. Echter, voor mij gaat dit allemaal niet snel genoeg. De constructieve veiligheid mag niet in het geding komen en daarom beginnen we altijd bij de toepassing van nieuwe materialen in onderdelen met een laag risico. Zoals het woord al zegt, kunnen we uitspraken over langetermijngedrag pas op lange termijn doen. En dat is juist niet wat 2030 is; geen lange termijn. Het is heel dichtbij.  

Dit moet anders en betekent weer terug naar de tekentafel. Wat is de essentie van de materialen? Josef Albers gaf in het Bauhaus les over het gebruik van materialen. De studenten kregen de opdracht alle mogelijke potentieel uit een vel krantenpapier te halen. Na afloop van de les zei Albers tegen een collega dat er maar één student was die de opdracht goed had uitgevoerd, door het vel te vouwen en het dan op zijn kant te zetten. Welk materiaal komt waar in een constructie het beste tot zijn recht? Hoe houd je het ontwerp simpel en goed onderhoudbaar en demontabel? Allemaal bekende vragen.

En ik zie dat wij vragen en problemen nog steeds binnen de sector proberen op te lossen. De huidige aanpak voor de groeiende vraag naar woningen, energie en mobiliteit is onhoudbaar. Net als honderd jaar geleden, denk ik dat het helpt om vanuit verschillende disciplines naar de vraag te kijken hoe het leven van de moderne mens eruit zal zien. En in deze zoektocht neem ik mee dat de materialen die wij hiervoor gebruiken in de kringloop terug zullen gaan. Bauhaus 2023: ik nodig u uit om breder te kijken dan cement, beton en bouwen, en mee te doen waar Bauhaus 100 jaar geleden is gestopt.