Voor degenen die niet bekend zijn met deze beroemde term uit de chaostheorie: een vlindereffect kan metaforisch het beste worden uitgelegd door het ontstaan van een orkaan te wijten aan het klappen van vleugels van een vlinder kilometers verderop. Hoewel dit figuurlijk gezien enorm overdreven is, geeft het vlindereffect aan dat een klein en schijnbaar onbelangrijke gebeurtenis kan leiden tot een onverwachte, maar significante andere gebeurtenis.
Om te beginnen gaan we terug naar de voor dit verhaal schijnbaar onbelangrijke gebeurtenis. In 1974 viel Turkije de Republiek Cyprus binnen en bezette – tot op de dag van vandaag – het noordelijk deel van het eiland. Waarschijnlijk zie je nog steeds niet hoe deze gebeurtenis betrekking heeft op beton, toch?
Vanaf begin jaren 50 werd toeslagmateriaal voor Cypriotisch beton gewonnen als bijproduct van de kalksteengroeven in de Pentadaktylos berg, die tegenwoordig in het bezette deel van het eiland ligt. Het materiaal was van een hoge kwaliteit – vanwege hun hardheid en vorm – en waren ook zeer goedkoop te verkrijgen. Direct na de Turkse invasie was niet de Pentadaktylos berg de voornaamste bron van toeslagmateriaal meer, maar de Cypriotische zeebodem, stranden en rivieren. Het gewonnen materiaal was van een inferieure kwaliteit: niet zo hard, een platte/langwerpige vorm en gedrenkt in zout water. En we weten allemaal wat er gebeurt als je beton marineert met zout...
Als gevolg van de oorlog zocht 40% van de Grieks-Cypriotische bevolking toevlucht in het zuiden van Cyprus met het resultaat dat steden, zoals Limassol, werden opgescheept met een enorm huisvestigingsprobleem. Aangezien beton relatief gemakkelijk lokaal geproduceerd kan worden, ook wanneer goede bouwmaterialen schaars zijn, bleef beton de voorkeur krijgen boven andere bouwmaterialen. Een groot aantal gebouwen werd derhalve gebouwd met een slechte kwaliteit beton en staan nu zichtbaar te lijden.
Tot overmaat van ramp werd regelgeving voor aardbevingsbestending construeren pas in 1986 geïntroduceerd. Voor de duidelijkheid: Cyprus ligt in een zeer seismisch actieve regio en ondervindt ongeveer 300 mini-aardbevingen per jaar. Tegenwoordig schrijft Eurocode 8 een maximale grondversnelling voor van 0,25 g voor Limassol, wat overeenkomt met het lateraal laten aangrijpen van een kwart van het totale bouwgewicht. Hopelijk maak je je nu zorgen!
Betonconstructies langs de kust hebben het altijd al zwaar, gezien de zouthoudende lucht, maar met inferieure bestandsdelen heeft dit naoorlogse beton het extra te verduren. In de afgelopen jaren zijn verschillende rapporten gepubliceerd over door gecorrodeerde wapening ingestorte balkons. Nu zeg ik niet dat deze instortingen per definitie het resultaat zijn van het bovenstaande, maar één forse man is zeker niet de maatgevende belasting voor een balkon... Stel je eens voor wat de gevolgen zijn voor deze gebouwen tijdens en na een zware aardbeving! Chaos, in de meest pure vorm!
Misschien heb ik nu de indruk gewekt dat Cyprus het wilde westen van de bouw is. Dit is echt niet het geval. De eerder genoemde problemen zijn slechts overblijfselen van vroeger, toen de Cypriotische betonindustrie nog in de kinderschoenen stond, en is bovendien van toepassing op een beperkt aantal gebouwen. Het moderne Cyprus laat een heel ander gezicht zien: spectaculaire bouwwerken gerealiseerd met hoogwaardige bouwmaterialen. Geloof je me niet?
Foto 2 laat een hoogbouwproject zien aan de kust van Limassol, uiteraard in beton, en momenteel in aanbouw.
Desalniettemin moeten we ons echter realiseren dat er mensen zijn – en niet alleen Cyprioten – die nog steeds de rekening betalen voor inferieur beton. Neem het ontwerpen, en het storten, van beton serieus! Denk aan de duurzaamheid en de toekomstige eigenaren van uw betonconstructie. Immers, het ‘klappen van de vleugels’ van een ingenieur kan op lange termijn een ‘orkaan’ in de maatschappij veroorzaken!
2 Hoogbouw aan de kust van Limassol
Reacties