Alleen tijd en hard werken kunnen de wonden van de levendige en kleurrijke gemeenschap van Genua doen genezen. De getroffen families van de 43 slachtoffers weigerden de voorgestelde staatsbegrafenis simpelweg omdat zij van mening zijn dat de staat, die nalatig lijkt te zijn geweest, te ver van de mensen staat. Het is dan ook heel verleidelijk om deze column te wijden aan de rol van de politiek. Samen met mijn Italiaanse collega Alessandro Scodeggio, zichtbaar aangedaan door de gebeurtenis van de afgelopen maand, wil ik graag uit de doeken doen wat dergelijke catastrofes met een ingenieur doen.

Direct na de ramp werd er in de media volop gespeculeerd over de oorzaak van de ineenstorting van de brug. De meest genoemde factoren (ongunstig weer, toename van de verkeersbelasting en –frequentie, ontbreken tweede draagweg, ouderdom van de brug, etc.) waren als het ware al als oorzaak bestempeld, nog voordat een panel van deskundigen kon worden genomineerd om onderzoek te doen naar de mechanismen die pijler 9 van de Morandibrug tot falen bracht. De werkelijke oorzaak van het instorten van één van de tuibruggen staat tot op de dag van vandaag niet vast. Hardnekkige geruchten, gebaseerd op eerder uitgevoerde en onafhankelijke onderzoeken, wijzen naar een gebrek aan onderhoud en de daarmee gepaard gaande algehele achteruitgang van de kwaliteit van de hoofddraagconstructie. En, wellicht het meest belangrijke, naar de aanwezigheid van gecorrodeerde (voorspan)wapening. Het lijkt er sterk op dat de brug, gebouwd tussen 1963 en 1967, continu onderhoud vergde sinds eind jaren 70 tot en met de dag van de instorting, hetgeen mogelijk wijst op een onvoldoende robuust constructief ontwerp. Tevens is er geen monitoringsysteem op de brug geïnstalleerd, dat een dreigende ineenstorting zou hebben kunnen voorspellen.

De beelden van de ramp met de Morandibrug brachten Alessandro terug naar de tragische aardbeving in L'Aquila (Italië). Op 6 april 2009, om 03.32 uur, werd de regio Abruzzo getroffen door een aardbeving met een momentmagnitude van 6,3 en waarbij 309 dodelijke slachtoffers te betreuren vielen. Op dat moment kon hij, als beginnende ingenieur, niet bevatten hoe een aardbeving met een dergelijke omvang kon leiden tot een totale verwoesting van een regio. Een verwoesting die hij later van dichtbij zou gaan aanschouwen. Als net afgestudeerde voelde hij zich hulpeloos en verlamd door wat er zojuist in L’Aquila was gebeurd. Hij wilde zijn kleine bijdrage leveren en greep meteen de kans om deel uit te gaan maken van een team van experts die de schade van gebouwen in L'Aquila op zou gaan nemen. Hij nam een maand onbetaald verlof op bij zijn werkgever, een klein bouwbedrijf. Zijn nieuwsgierigheid en de behoefte die hij altijd had - en nog steeds heeft - om een betere ingenieur te worden, hebben zijn leven sindsdien drastisch veranderd.

Een maand lang maakte hij deel uit van een team van onderzoekers en doctoraatsstudenten van het European Center for Training and Research in Earthquake Engineering (Eucentre, Pavia). Samen met de Italiaanse burgerbescherming was hij verantwoordelijk voor de schadebeoordeling van het Ospedale Regionale San Salvatore, het belangrijkste ziekenhuis in L'Aquila. Naast gedeeltelijke instortingen, waardoor die delen van het ziekenhuis onmogelijk nog konden functioneren, werd ook lokale schade aan betonkolommen, betonbalken en stabiliteitswanden waargenomen. Na de aardbeving moest het gebouw worden geëvacueerd en werden de patiënten overgebracht naar andere ziekenhuizen of noodgebouwen die door de burgerbescherming waren meegebracht. Geen ideale situatie tijdens een calamiteit, zeker gezien het feit dat ziekenhuizen ontworpen zouden moeten zijn om binnen enkele uren na een activiteit met een zeer lange terugkeerperiode – bijvoorbeeld een seismische activiteit met een terugkeerperiode van 2500 jaar, overeenkomend met 2% van de waarschijnlijkheid van overschrijding in 50 jaar – weer operationeel te zijn.

Het was de eerste keer dat Alessandro in de praktijk ernstige constructieve schade kon waarnemen, waaronder plastische scharnieren in balken, een ‘explosie’ van het beton in de kern van de kolommen door gebrek aan transversale (dwarskracht) wapening, maar ook het soft-storey-mechanisme (bezwijken van een relatief zwakke verdieping). Terwijl hij luisterde naar de verhalen van de overlevenden en keek naar de gezichten van de mensen die absoluut alles in luttele seconden verloren hadden, voelde hij zich als ingenieur verantwoordelijk. Hij nam zichzelf voor om veilige(re) gebouwen te ontwerpen voor de komende generaties.

Vanwege deze onuitwisbare ervaring heeft Alessandro een Master in Earthquake Engineering en Engineering Seismology (ROSE School) afgerond en staat hij op het punt om mijn PhD in hetzelfde onderwerp te verdedigen aan de National Technical University of Athens (NTUA). U zult waarschijnlijk kunnen begrijpen hoe het voor hem voelt om de cirkel te kunnen voltooien, hetgeen daadwerkelijk op dit moment plaatsvindt door het ontwerpen van het nieuwe IJslandse National University (Landspitali) ziekenhuis in Reykjavik. Een project dat hij constructief ontwerpt met behulp van de nieuwste en meest geavanceerde methoden op het gebied van seismisch ontwerpen (seismisch ontwerp gebaseerd op verplaatsing).
 

Wellicht vraagt u uzelf nu af welke link er ligt tussen de Morandibrug, ingestort onder gebruiksbelastingen, en het moderne ziekenhuis in L’Aquila, dat ernstige schade opliep na een aardbeving. In feite is die link er niet. Beide casussen hebben echter wel iets met elkaar gemeen: alle constructeurs – niet alleen de Italiaanse, zoals Alessandro – zijn wederom gewezen op de grote verantwoordelijkheid die gepaard gaat met hun beroep. Blijf daarom waarde hechten aan de mechanica, de technische principes en controleer de juistheid van de gemaakte aannames bij het aanpakken van uw technische problemen!

De impact van constructieve tekortkomingen op ontwerpniveau kan een ingrijpend effect hebben op de samenleving, maar ook op individuen. Daar vallen ook constructeurs, zoals ikzelf, onder.